|
Dworzec kolejowy
(1)
ul. Kolumba
W 1836 roku powstal w Berlinie Komitet Budowy Kolei Berlinsko
- Szczecinskiej, w sklad którego weszli bogaci kupcy z
obu miast i burmistrz Szczecina. Budowie dworca przeciwstawialy
sie wladze wojskowe, zarzucajac proponowanej lokalizacji ograniczenie
widocznosci na przedpolach twierdzy. Miasto nie ustapilo, dostrzegajac
w takim polozeniu dworca korzysci na rozwój. Budowe ukonczono
w 1843 roku. Wtedy jednak byl to koncowy przystanek na trasie
z Berlina. Dopiero w 25 lat pózniej przedluzono tory i
poprowadzono je mostem przez Odre i Parnice w kierunku prawobrzeznego
miasta, a stad do Gdanska, Poznania i Wroclawia.
Gmach Poczty (2)
ul. Dworcowa 20
Neogotycki kompleks gmachów pocztowych budowano etapami.
Pierwsze projekty wykonane na zlecenie Glównej Dyrekcji
Poczty z Berlina pochodza z 1842 r. Uroczyste otwarcie Glównego
Urzedu Pocztowego w Szczecinie odbylo sie w 1874 r. W trzy lata
pózniej podjeto rozbudowe poczty w strone Odry. Budynki
wzniesiono z czerwonej cegly. Najciekawszy i najbardziej charakterystyczny
z calej budowli jest hol glówny ze szklanym dachem wspatym
na kolumnach, dzis glówna sala obslugi klientów.
Na pierwszym pietrze budynku miescily sie mieszkania dyrektora,
naczelników i kasjerów, na drugim ulokowano mieszkania
dla urzedników. Na zapleczu budynku znajdowala sie stajnia
i wozownia.
Budynek dawnych koszar (3)
ul. sw. Ducha
Zbudowano go w 1818 r. W poblizu nieistniejacej Bramy Slimaczej.
Na skutek wielokrotnych przed i powojennych adaptacji wnetrze
budowli uleglo zmianie. Zewnetrznie budowla ciagle nosi cechy
klasycyzmu. Elewacje obiegaja profilowane gzymsy, a otwory okienne
obramowane sa opaskami. Fasada posiada szeroki ryzalit i tympanon.
W 2001 r. Obiekt zostal
wyremontowany i stal sie siedziba TUiA WARTA S.A.
Fragment sredniowiecznego muru obronnego (4)
ul. Podgórna
Nieopodal ulicy Sw. Ducha, w poblizu nieistniejacej dzis Bramy
Swietego Ducha, widoczne sa kamienne fragmenty sredniowiecznego
muru obronnego miasta. W 1957 r. wmurowano tu tablice upamietniajaca
trzystulecie walk hetmana Stefana Czarnieckiego na ziemi szczecinskiej.
Kosciól sw. Jana Ewangelisty (5)
ul. sw. Ducha 9
Kiedy w 1240 r. przybyli do Szczecina franciszkanie, ksiaze Barnim
I podarowal im drewniany kosciól i klasztor. W poczatkach
XIV w. wzniesli oni halowy, trójnawowy gotycki kosciól
przyklasztorny z prezbiterium zamknietym absyda na planie dziesiecioboku.
W 1527 r. franciszkanie opuscili Szczecin, a kosciól przejeli
protestanci. W budynkach poklasztornych urzadzono przytulek dla
ubogich i szpital. Od czasów szwedzkich (2 pol. XVII w.)
do poczatku XIX wieku pelnil role swiatyni garnizonu szczecinskiego,
a nastepnie w okresie wojen napoleonskich urzadzono w nim magazyn
zywnosci. Pózniej zostal zamkniety ze wzgledu na zly stan
techniczny.
W latach 1929-30 dzieki
staraniom prof. Hugo Lemckego przeprowadzono remont kosciola,
chroniac go przed dalszym niszczeniem i zachowujac sredniowieczne
dziedzictwo. W czasie nalotów alianckich w 1944 r. mimo
zniszczenia okolicznej zabudowy kosciól ocalal. W 1957
r. zostal oddany pod opieke ksiezom Pallotynom, którzy
zaczeli odbudowe i przywracanie jego gotyckiego charakteru. We
wnetrzu warto zwrócic uwage na fragmenty pietnastowiecznych
malowidel na scianach i filarze, plyty nagrobne z 1378 r. i 1676
r. oraz barokowe organy z II pol. XVIII w.
Most Dlugi (6)
ul. Wyszynskiego
Pierwszy z istniejacych w tym miejscu mostów zbudowano
w 1299 r. Rozwój miasta powodowal koniecznosc dosc czestej
przebudowy kolejnych konstrukcji. W 1903 r. W miejscu dotychczasowych
wzniesiono zwodzony Most Hanzy. W jego budowie uczestniczyly firmy
z Frankfurtu nad Menem (obróbka elementów kamiennych
i montaz filarów), Zielonej Góry (montaz konstrukcji
stalowej), Hamburga (maszyny uruchamiajace system zwodozny) i
Berlina (urzadzenia elektryczne).
Obecny Most Dlugi powstal
w 1959 r. i równiez posiadal element zwodzony, który
wpierw przestal byc uzywany, a nastepnie zostal zlikwidowany podczas
gruntownego remontu mostu w 2001r.
Ratusz Staromiejski (7)
ul. Msciwoja 8
Sylwetka ratusza wznosi sie na srodku dawnego Rynku Siennego.
Po przyjeciu praw miejskich w 1243 r. wybudowano tu drewniany
budynek, w którym miescila sie izba lawników, sala
sadowa i handlowa, a w piwnicach karcer.
Ceglany ratusz wybudowano
w XV w. dla wladz miasta. W 1570 r. byl miejscem obrad Kongresu
Pokojowego konczacego wojne pomiedzy Szwecja i Dania. Zniszczony
zupelnie podczas II wojny swiatowej, zostal odbudowany w stylu
gotyckim, jednak z barokowym szczytem poludniowym.
Obecnie w ratuszu miesci
sie Muzeum Miasta Szczecina, a w piwnicach tawerna "Brasserie
Margot". W otoczeniu ratusza odtwarzana jest zabudowa czesciowo
nawiazujaca do architektury XVII - XIX w.
Kamienica Loitzów (8)
W poblizu ratusza stoi póznogotycka kamienica z 1547 r.
wybudowana przez bogata i wplywowa szczecinska rodzine Loitzów.
Rodzina kupiecka Loitzów wysunela sie na czolo mieszczanstwa
dzieki piastowaniu wysokich urzedów we wladzach miejskich,
handlowi z wieloma krajami Europy oraz bankierstwu. Mimo ze w
okresie swietnosci fortuna Loitzów obejmowala takze nieruchomosci
w miastach niemieckich, to w 1572 r. nierzetelni dluznicy doprowadzili
ich do bankructwa, po którym rodzina wyjechala do Krakowa.
Elewacja kamienicy ma bogata dekoracje maswerkowa, wiezowa klatke
schodowa i charakterystyczne skosne okna. Obecnie miesci sie tu
Liceum Sztuk Plastycznych.
Zamek Ksiazat Pomorskich w Szczecinie (9)
ul. Korsarzy 34
Kto wjezdza do centrum Szczecina mostami nad Odra, widzi górujacy
nad nim czerwony masyw gotyckiej katedry i jasnoszara, wyniosla
sylwete renesansowego zamku z zielonymi helmami wiez, dawna siedzibe
ksiazat z pomorskiej dynastii Gryfitów.
Ponad pól tysiaca
lat Gryfici wladali ziemiami nad poludniowym Baltykiem, lezacymi
po obu stronach Odry, od terenów, które rozciagaja
sie na zachód od wyspy Rugii, po Pyrzyce na poludniu i
miasto Lebork na wschodzie. Tak wygladalo Ksiestwo Pomorskie,
którego ostatni wladca, Boguslaw XIV, zmarl bezpotomnie
w roku 1637, podczas wojny 30-letniej. Traktat westfalski (1648),
który te wojne konczyl, podzielil ksiestwo; czesc zachodnia,
z Wolinem i Szczecinem, objela na sto lat niemal Szwecja, czesc
wschodnia, ze Stargardem, Koszalinem, Slupskiem - Brandenburgia.
W 1705 r., gdy w Polsce
trwaly perturbacje o tron, na zamku w Szczecinie zamieszkala królowa
Katarzyna Leszczynska z córka, a w 1711 r. dolaczyl do
nich król Stanislaw Leszczynski. W 1720 r., w wyniku ukladu
pokojowego konczacego wojne pólnocna, Szczecin objely Prusy.
Na zamku zamieszkal pózniej dowódca szczecinskiego
garnizonu, gen. von Anhalt-Zerbst, którego córka
byla ksiezniczka Zofia Augusta, pózniejsza caryca Rosji,
Katarzyna II. W 1752 r., w skrzydle muzealnym zamku, król
Prus Fryderyk Wielki zalozyl mennice.
W 1944 r. alianckie
naloty dywanowe zniszczyly zamek. W 1945 r. Szczecin objela Polska.
W 1946 r. przystapiono do robót zabezpieczajacych zamek,
odkrywajac m.in. krypte ksiazeca. W 1948 r., na dziedzincu, zaczely
sie badania archeologiczne. W latach 1958-1980 zamek zostal odbudowany
na planie renesansowej siedziby ksiazecej.
W tym reprezentacyjnym
obiekcie Pomorza Zachodniego swoje miejsce znalazly instytucje
kultury, które tworza osrodek o nazwie Zamek Ksiazat Pomorskich.
Jest tu tez Opera na Zamku i Zachodniopomorski Urzad Marszalkowski.
Ujezdzalnia ksiazeca (10)
ul. Rycerska
Wzniesiona w latach 1720-36 na planie nieregularnego prostokata
zimowa ujezdzalnia zamkowa ustawiona jest fasada do ulicy Rycerskiej.
Posiada interesujacy wykonany w Saksonii portal przeniesiony tutaj
prawdopodobnie z zamku. W centralnym zwienczeniu portalu znajduje
sie element kamienny z wizerunkiem Gryfa z czasów Filipa
II.
Budynek w czesci parterowej
jest wzniesiony z cegly i otynkowany, konstrukcja pierwszego petra
zostala wykonana w technice ryglowej. W górnej partii fasady
znajduje sue wystawka z urzadzeniem do podnoszenia siana skladowanego
niegdys na strychu. W XIX w. budynek nalezal do Dowództwa
Królewskiego Garnizonu, a od roku 1912 do Wojskowego Skarbu
Rzeszy. W 1929 r. przekazano go stojacemy nieopodal zamku Teatrowi
Miejskiemu z przeznaczeniem na magazyn rekwizytów. Ujezdzalnie
ze zniszczen wojennych odbudowano w 1959 r.
Baszta Panienska
(11)
ul. Panienska
Tuz u podnóza zamku biegnie ulica Panienska - glówny
trakt komunikacyjny dawnego Szczecina. Swoja nazwe wziela od zalozonego
w 1243 r. poza murami miejskimi klasztoru cystersek. Przy koncu
ulicy Panienskiej, tuz przy trasie Zamkowej, stoi Baszta Panienska
(Baszta Siedmiu Plaszczy), relikt sredniowiecznych murów
obronnych otaczajacych Stare Miasto do pierwszej polowy XVIII
w.
Baszta Panienska pelnila
funkcje obronne i wiezienne. Posiada dwie kondygnacje zakonczone
krenelazem i stozkowy helm. W czasie II Wojny Swiatowej ulegla
czesciowemu zniszczeniu. Rekonstrukcji dokonano w latach 70. dwudziestego
wieku.
Trasa Zamkowa (12)
Powstala w miejscu przedwojennego Mostu Klodnego. Czesc wjazdowa
oddano do uzytku w 1987 r., nitke wyjazdowa w 1996. Na trase skladaja
sie mosty nad rzekami Odra i Parnica oraz estakady nad wyspa Lasztownia.
Na wschodnim brzegu Odry, w miejscu podpór trasy, do poczatku
XX wieku staly zabudowania kosciola sw. Katarzyny i klasztoru
cystersek.
Waly Chrobrego i Akademia Morska (13)
Waly Chrobrego 1/2
Tuz po rozstrzygnieciach traktatu pokojowego z 1720 r. król
Fryderyk Wilhelm I zdecydowal o budowie umocnien, w tym fortu
na nabrzezu nadodrzanskim. Budowa fortu Anhalt, pózniej
fortu Leopolda wlasciwie nigdy nie zostala ukonczona. Kiedy w
1873 r. wladze miejskie podjely decyzje o wyburzeniu murów
miejskich, równiez fort przestal istniec. Powstal plan
nowych zalozen urbanistycznych miasta, a tym samym koniecznosc
zagospodarowania terenu po wczesniejszych umocnieniach. Do stworzenia
obecnych Walów Chrobrego przyczynil sie m.in. nadburmistrz
Szczecina Herman Hacken, a takze architekci projektujacy kolejne
budowle. Prace budowlane na obszarze dzisiejszych Walów
Chrobrego prowadzono od 1902 - 1921 r. Kompleks sklada sie z tarasu
widokowego oraz czterech budynków.
Najwczesniej, bo w
1902 r. ropzoczeto budowe gmachu od strony Starego Miasta. Zaporojektowany
w tylu neobarokowym z elementami neoklasycystycznymi zostal ukonczony
w 1905 z przeznaczeniem dla Krajowego Zakladu Ubezpieczen Spolecznych.
Przylegajaca don budowla w stylu pólnocnoniemieckiego manieryzmu
zostala wzniesionaw latach 1914-1921 dla Naczelnej Dyrekcji Cel.
Od 1962 roku oba gmachy uzytkuje Akademia Morska (do 2004 r. Wyzsza
Szkola Morska).
Muzeum Morskie (14)
Waly Chrobrego 3
Posrodku Walów Chrobrego w 1913 roku otwarto gmach Muzeum
Miejskiego wybudowany wg projketu Wilhelma Meyera-Schwartau. Budynek
w stylistyce nawiazuje do wczesnego modernizmu i secesji. Pola
miedzy arkadami fasady przedstawiaja piramide Cheopsa, Akropol,
katedre w Kolonii i Bazylike sw. Piotra w Rzymie. Na poludniowej
scianie muzeum znajduja sie postacie kobiece symbolizujace malarstwo,
grafike i rzezbe. Obecnie w gmachu miesci sie Muzeum Morskie oraz
Teatr Wspólczesny. Budowla wznosi sie na osi dekoracyjnego
zalozenia Walów Chrobrego. Po bokach olbrzymich schodów
wiodacych na owalny taras stoja dwa pawilony widokowe. Na srodku
tarasu stoi pomnik "Herkules walczacy z centaurem".
Z pawilonów w kierunku umieszczonej u podnóza tarasu
fontanny ozdobionej figurami Jana z Kolna i Wyszaka prowadza krete
schody.
Urzad Wojewódzki (15)
Waly Chrobrego 4
Ta piecioskrzydlowa budowla z dwoma dziedzincami zostala wybudowana
w latach 1906 - 1911 dla Rejencji Szczecinskiej i instytucji morskich.
Calosc wzniesiona z czerwonej cegly z elementami jasnego kamienia.
Posiada dwie wieze wzorowane na podobnych koscielnych i ratuszowych
wiezach z okresu swietnosci Hanzy.
Do budynku prowadzi
obszerne wejscie poprzedzone kolumnowym portykiem. We wnetrzu
uwage zwraca okazala klatka schodowa wylozona marmurem. W wielu
pomieszczeniach do dzis zachowala sie bogata drewniana boazeria.
Pomnik Adama Mickiewicza
(16)
pl. Mickiewicza
Pomnik Adama Mickiewicza odslonieto w 1960 r. z okazji tysiaclecia
panstwa polskiego. Jego autorem jest Slawomir Lewinski. Do czasu
II Wojny Swiatowej w tym samym miejscu stal brazowy pomnik cesarza
Fryderyka III na koniu.
Park im. Stefana Zeromskiego (17)
Park zalozono na poczatku XIX w. Rosnie w nim wiele cennych okazów
drzew i krzewów.
Przy skrzyzowaniu ulic
Zygmunta Starego i Starzynskiego lezy glaz narzutowy z tablica
poswiecona synom pulku, a po przeciwnej stronie jezdni, wsród
zieleni, pomnik z popiersiem patrona parku Stefana Zeromskiego.
Brama Królewska (18)
pl. Holdu Pruskiego
Jest jedna z dwu zachowanych barokowych bram twierdzy szczecinskiej.
Powstala w latach 1725-28 w czasie osiemnastowiecznej przebudowy
fortyfikacji miejskich wg projketu Gerharda Corneliusa von Wallrave.
Prowadzaca na pólnoc, nazywana dawniej Brama Anklamska,
od 1806 r. nosi obecna nazwe. Nad przejazdem umieszczono tarcze
z pruskim orlem, otoczona lancuchem Orderu Czarnego Orla i zwienczona
królewska korona. W attyce znajduja sie siedzace postaci
Marsa i Herkulesa. Po przeciwnej stronie nad przejazdem widoczna
jest podtrzymywana przez putta tarcza z inicjalami króla
Wilhelma Frydeyka I, a nad nia znajduja sie insygnia wladzy królewskiej.
Dodatkowo brame zdobia rzezbione elementy oreza, zbroje, tarcze
oraz sztandary. Wystrój ten nawiazuje do rzymskiej tradycji
pochodów triumfalnych i wieszania zdobycznej broni na bramach
miast.
Kosciól pw. ss. Piotra i Pawla (19)
pl. ss. Piotra i Pawla 4/5
Trójnawowy gotycki kosciól zbudowano w latach 1425-1440
na miejscu kosciola drewnianego postawionego podczas misji chrystianizacyjnej
biskupa Ottona z Bambergu (1124 r.). Zniszczony w 1677 r. podczas
ostrzalu artyleryjskiego zostal odbudowany w latach 1678-1702,
jednak z braku funduszy zdecydowano sie na konstrukcje jednonawowa.
Swiatynia ma dwudzielny portal z XIV w. oraz cenne wyposazenie:
plyty nagrobne z XVII w., ciekawe drewniane sklepienia z malowidlami
scen biblijnych z 1703 r., barokowe mosiezne zyrandole oraz plafon
z wizerunkiem Trójcy Swietej. W pólnocnej scianie
zewnetrznej znajduje sie skarbona z plyt wapiennych z postaciami
patronów kosciola. Zewnetrzne sciany zdobia charakterystyczne
dla Pomorza maswerki oraz terakotowe portrety szczecinian.
Maszt ze statku S/S Kapitan K. Maciejewicz (20)
pl. Zolnierza Polskiego
Maszt stanal w miejscu przedwojennego Teatru Miejskiego, który
- choc w czasie wojny zostal tylko nieznacznie uszkodzony - rozebranego
w 1953 r. Pochodzi ze statku szkolne
Domki Profesorskie
(21)
pl. Zolnierza Polskiego
Wraz z usytuowanym za nimi kruzgankiem nalezaly do zespolu zabudowy
wokól kolegiaty mariackiej. Ten nieistniejacy dzis gotycki
kosciól, ufundowany przez ksiecia Barnima I, chronil w
swoich podziemiach szczatki ksiazat pomorskich. Przy kosciele
w 1543 r. powstalo Pedagogium - namiastka wyzszej uczelni. Zreformowane
w 1667 r. przez Szwedów zostalo przemianowane na Królewskie
Gimnazjum Carolinum. W sredniowieczu w Domkach Profesorskich mieszkali
kanonicy kapituly, a po reformacji profesorowie Pedagogium i kaznodzieje
pracujacy w kosciele. W jednym z budynków do dzis istnieje
pietnastowieczna piwnica kryta z gotyckim sklepieniem krzyzowo-zebrowym.
Kruzganek i dawne Gimnazjum Mariackie (22)
Kruzganek wzniesiony ok. 1330 r. usytuowany byl po pólnocnej
stronie kosciola pw. Najswietszej Marii Panny. Pierwotnie skladal
sie z czterech skrzydel, z których pozostalo tylko jedno.
W jego podziemiach miescila sie krypta grzebalna oprózniona
w roku 1813. Pietro zajmowala biblioteka Gimnazjum, która
w 1781 r. przeniesiono do starej kaplicy Mariackiej przy kosciele.
W 1818 r. pietro przeksztalcono w gabinet przyrodniczy i matematyczny.
Do dzis we wschodniej elewacji zachowal sie gotycki portal prowadzacy
niegdys do kosciola, a we wnetrzu dwa sklepione pomieszczenia.
W miejscu po zniszczonym w wyniku pozaru kosciele mariackim w
1830 roku rozpoczeto budowe Gimnazjum Mariackiego. Budynek wzniesiono
w stylu klasycystycznym. Od 1984 r. mieszczace sie w budynku Liceum
Ogólnoksztalcace nosi imie Bohaterów Monte Cassino.
Dom Katarzyny II (23)
ul. Farna 1
Na rogu ulicy Farnej i placu Mariackiego stoi budynek, w którym
w 1729 roku urodzila sie ksiezniczka Zofia Augusta ryderyka von
Anhalt-Zerbst, córka pruskiego generala i gubernatora.
W roku 1745 poslubila ksiecia holsztynskiego Piotra Ulryka, pózniejszego
cara Piotra III. Po objeciu przez niego rzadów dokonala
zamachu stanu i sama zasiadla na tronie Rosji jako caryca Katarzyna
II. Budynek ten w czasie II Wojny Swiatowej zostal zniszczony.
Odbudowano go dopiero w latach 70. dwudzistego wieku. Niestety
usunieto wówczas stylowa dekoracje elewacji i przebudowano
wnetrza.
Bazylika Archikatedralna (24)
pl. sw. Jakuba 5
Kosciól sw. Jakuba zbudowany zostal poza obwarowaniami
grodu w 1187 r. W XIII i XIV w. wzniesiono dwie masywne wieze,
a wokól ambitu utworzono wieniec kaplic. Swiatynia byla
wielokrotnie przebudowywana. W 1944 r. podczas nalotów
alianckich zostala powaznie zniszczona. Odbudowe w stylu gotyckim
zaczeto w 1972 r wraz z powolaniem diecezji szczecinsko-kamienskiej.
W 1983 r. papiez Jan Pawel II podniósl katedre do godnosci
bazyliki, a w 1987 r. odwiedzil ja osobiscie.
Wyposazenie katedry
jest skromne, lecz unikatowe, jak np. tryptyk z Ciecmierza z XIV
w. oraz Pieta z Lubniewic z XV w. Warto obejrzec: barokowe plyty
nagrobne, chrzcielnice, epitafia. Pod oltarzem zauwazymy relikwiarz
ze szczatkami sw. Ottona. We wschodniej scianie znajduje sie najwiekszy
na Pomorzu Zachodnim witraz (87 m. kw.) przedstawiajacy Matke
Kosciola z Dzieciatkiem, Ducha Sw. i postacie zwiazane z dziejami
kosciola na ziemiach szczecinskich. Na scianach, filarach i w
kaplicach mozna ogladac liczne tablice pamiatkowe. W 1995 r. w
krypcie Gryfitów umieszczono szczatki ksiazat przeniesione
z sarkofagów wystawianych w muzeum na Zamku Ksiazat Pomorskich.
Przed kosciolem znajduje sie dzwon "Wielki" z 1682 r.
Posag Flory (25)
pl. Orla Bialego
Barokowa figura Flory do polowy XIX wieku zamykala attyke Palacu
Grumbkowa, pózniej stala w jego ogrodzie. W roku 1905 zostala
przeniesiona do Parku Grabowskiego (obecnie Park Zeromskiego),
a nastepnie ustawiono ja przed Brama Królewska. Po wykonanej
konserwacji zostala ustawiona na Placu Orla Bialego w 1991 r.
Fontanna Orla Bialego
(26)
pl. Orla Bialego
Od sredniowiecza do konca II wojny swiatowej Plac Orla Bialego
zwany byl Rynkiem Konskim i stanowil, wraz z Rynkiem Weglowym,
centrum handlowe tworzacego sie Nowego Miasta. Obecnie skupia
wokól piekne barokowe zabytki.
Na placu posród
wierzb stoi studnia - Fontanna Orla Bialego zbudowana w latach
1729-1732. Powstala z bialego piaskowca z ozdobnym orlem na szczycie.
Stanowila fragment pierwszego, wodociagu szczecinskiego z ujeciem
wodnym na Wzgórzach Warszewskich. W poludniowej czesci
placu stoi posag Flory z XVIII w.
Palac Grumbkowa (27)
pl. Orla Bialego
Palac Grumbkowa stojacy przy Placu Orla Bialego, zwany tez Palacem
Pod Globusem, wzniesiono w stylu barokowym na pocz. XVIII w. na
polecenie naczelnego prezesa i kanclerza Filipa Otto von Grumbkowa.
W tympanonie umieszczono herb z gryfem pomorskim a pod nim glowe
kobiety. Calosc otoczono motywami roslinnymi, symbolami zeglarskimi
i lekarskimi. Wierzcholek tympanonu ozdobiono globusem opartym
na dwóch lwach.
Na lewo od Palacu Grumbkowa
stoi zbudowany w pol. XVIII w. neobarokowy Palac Jonski. Nazwe
zawdziecza umieszczonym na frontowej elewacji plaskim kolumnom
ozdobionym jonskimi glowami.
Palac Klasycystyczny (28)
U wylotu ulic Staromlynskiej i Laziebnej (na prawo od Palacu pod
Globusem) wznosi sie Palac Klasycystyczny, zwany równiez
palacem Bartza lub Velthusena, wybudowany w latach 1778-1787.
Wystrój elewacji jest najdoskonalszym w Szczecinie przykladem
architektury przelomu baroku i klasycyzmu. Przybyly do Szczecina
w 1769 r. kupiec Georg Christian Velthusen mial w nim zarówno
swoja rezydencje, jak i prowadzil tu winiarnie oraz sklad win.
W latach 1874-1920 w palacu miescila sie siedziba fabryki fortepianów
G. Wolkenhauera. Nastepnie w budynku miescil sie bank "Girocentrale
Pommern". Zbombardowany w 1944 r. palac odbudowany w latach
1959-1966 i przeznaczono na siedzibe sredniej Szkoly Muzycznej.
Ozdobiony jest rzezbami glów wybitnych kompozytorów
polskich i zagranicznych. Akcentem odwolujacym sie do czasów
Velthusena sa widoczne w tympanonach obu elewcji putta zajete
winobraniem i transportem wina.
Palac Sejmu Stanów (29)
ul. Staromlynska 27
Budynek powstal dzieki uporowi króla Fryderyka Wilhelma
I i pierwotnie byl miejscem zgromadzen przedstawicieli stanów
ziemskich pruskiej czesci Pomorza. Wzniesiona w latach 1926-1927
budowla zajela parcele po trzech kamieniczkach zniszczonych przez
wojska rosyjskie w 1713 r. W latach 1885-1888 gmach rozbudowano
w glab ulicy Staromlynskiej i dostawiono skrzydlo boczne w jego
podwórzu. Przeksztalcono równiez wnetrza i fasade.
W 1927 r., po przeprowadzce wladz prowincji do nowego budynku,
w palacu urzadzono Muzeum Prowincjonalne (Pommersches Landesmuseum).
Elewacjom przywrócono wówczas pierwotna, barokowa
forme, a wnetrza przystosowano do potrzeb wystawienniczych. Nad
glównym wejsciem widnieje herb Pomorza, a w tympanonie
wienczacym ryzalit - herb króla Prus na tle panoplii i
trofeów. Póllezace postacie kobiece personifikuja
cnoty Roztropnosci (ze zwierciadlem) i Sprawiedliwosci (z waga
i mieczem).
Po II Wojnie Swiatowej
budynek przejelo Muzeum Pomorza Zachodniego - obecnie Muzeum Narodowe.
We wnetrzu eksponowane sa m.in. zbiory malarstwa i plastyki sredniowiecznej,
genealogia ksiazat pomorskich, klejnoty i szaty ksiazece wydobyte
z sarkofagów ksiazecych odnalezionych po wojnie i obecnie
eksponowanych w muzeum Zamku Ksiazat Pomorskich.
Zespól palacowy (30)
pl. Zolnierza Polskiego 2
Narozna posesja przy ul. Staromlynskiej nalezala na poczatku XIX
w. do szczecinskiego kupca Toussanta. Nastepnie dom ten, zakupiony
przez wladze wojskowe, pelnil funkcje rezydencji zastepcy generalnego
komendanta miasta, generala von Blocka. Z kolei wzdluz obecnego
placu Zolnierza Polskiego miescily sie m.in. laznia Mariacka oraz
dom rektora Gimnazjum. W 1784 r. oba budynki zakupil Glówny
Urzad Poczty Królewskiej, który na ich miejscu wzniól
nowy gmach poczty. W latach 1886-1889 palac komendanta przebudowano
upodabniajac go do budynków poczty. W roku 1939 uproszczono
elewacje budynków i zlikwidowano dziewietnastowieczne szczyty.
W okresie II Wojny
Swiatowej dom przy ul Staromlynskiej ulegl zniszczeniu. Odbudowano
go w latach 1975-1977 z przeznaczeniem na Galerie Sztuki Wspólczesnej.
W palacu od strony pl. Zolnierza Polskiego (tzw. Palac pod glowami)
miesci sie natomiast Klub 13 Muz. Przed II wojna swiatowa w nadprozach
okien pierwszego pietra widnialy glowy antycznych herosów.
W czasie powojennej odbudowy (oraz póxniejszego remontu)
zamiast antycznych popiersi umieszczono glowy szczecinian zwiazanych
z kultura (Wladyslaw Filipowiak, Zofia Krzymuska-Fafius, Stefan
Kwilecki, Jan Papuga, Bohdan Sklodowski, Janina Kosinska-Brzozowska,
Józef Barecki, Antoni Huebner, Józef Gruda). Wewnatrz
budynku w kilku pomieszczeniach zachowaly sie pierwotne sztukaterie.
Tablica pamiatkowa
(31)
pl. Zolnierza Polskiego
W srodkowej czesci alejki spacerowej na pl. Zolnierza Polskiego
znajduje sie tablica pamiatkowa z gryfem szczecinskim, harcerska
lilijka i znakiem Rodla. Ponizej napis: "Wszystko co nasze
Polsce oddamy. W XXV rocznice powstania harcerstwa w Szczecinie
w holdzie tym, którzy zycie sprawie polskiej oddali 1934-1959."
Palac Ziemstwa Pomorskiego (32)
al. Niepodleglosci
Palac zbudowano w latach 1893-1895 dla Generalnej Dyrekcji i Banku
Hipotecznego Ziemstwa Pomorskiego, zalozonego w 1781 r. i udzielajacego
kredytów wlascicielom majatków ziemskich. W stylu
budynek nawiazuje do klasycystycznej fazy baroku. Elewacja zdobiona
jest glebokim boniowaniem, czesc centralna podkresla ryzalit,
a wejscie zdobi kolumnowy portyk. W zwienczeniu widnieje gryf
pomorski trzymajacy tarcze z inicjalami króla pruskiego
Fryderyka II. W narozach portyku dwie poastacie - po prawej ziemianina
z plugiem, a po lewej rycerza z mieczem. W tympanonie widoczny
jest dziwieciopolowy herb Pomorza. W glównej Sali posiedzen
zachowaly sie malowidla przedstawiajace widoki i herby miast pomorskich.
Gmach Dyrekcji Poczty (33)
al. Niepodleglosci
Neogotycki gmach zbudowany wg proj. Hintze w 1905 r. Pierwotnie
przeznaczony byl dla Pruskiej Poczty Królewskiej. Od frontowej
czesci znajduja sie dwa portale, którymi na wewnetrzny
dziedziniec mogly wjezdzac tramwaje bagazowe, o czym swiadcza
istniejace do dzisiaj szyny. Przed budynkiem rosna cztery deby
szypulkowe (Quercus robur).
Kosciól pw. Sw. Jana Chrzciciela (34)
ul. Bogurodzicy 3a
Neogotycki kosciól zbudowany dla gminy katolickiej postawiono
na planie krzyza lacinskiego w rejonie dawnego Bastionu Królewskiego
(proj. Engelbrecht Zeibertz z Berlina). Jest budowla halowa, trójnawowa
wsparta na bogato profilowanych filarach. 30 wrzesnia 1890 r.
arcybiskup wroclawski ks. kard. Jerzy Kopp poswiecil kosciól.
Co czwarta niedziele odbywaly sie tu polskie nabozenstwa.
Wewnatrz w transepcie
znajduje sie tablica poswiecona niemieckim duchownym katolickim,
którzy zostali zamordowani przez hitlerowców. Obok
wejscia stoi statua Prymasa Stefana Kardynala Wyszynskiego ustawiona
w roku Prymasa Tysiaclecia 24 czerwca 2001 r. Upamietnia jego
pobyt w Szczecinie w chwili nominacji na Prymasa Polski 30 listopada
1952 r.
Szpital dzieciecy (35)
Kompleks szpitalny zbudowany w latach 1893 - 94 dla Instytutu
Polozniczego. Rozbudowany w 1904 r. i w okresie miedzywojennym.
Obecnie miesci sie tutaj szpital dzieciecy.
Park Gen. Wladyslawa
Andersa (36)
pl. Andersa
Park zalozono na miejscu dawnego cmentarza garnizonowego. Do dzis
pozostal tu tylko glaz narzutowy z tablica poswiecona pamieci
zolnierzy francuskich - jenców wojny francusko-pruskiej
(1870-71). Teren ten przylegal do zachodnich bastionów
i obwarowan. Park jest najwiekszym w miescie skupiskiem robinii
bialej (Robinia pseudoacacia). Rosna tu takze wiazy (Ulmus) i
kasztanowce zwyczajne, biale (Aesculushippocastanum) w odmianie
Baumana, o pelnych kwiatach nie wytwarzajacych owoców.
Szpaler kasztanowców wzdluz ul. Obronców Stalingradu
jest unikatem w skali Polski. W parku rosna takze krzewy tamaryszku
(Tamarix). Osobliwoscia sa rosnace niedaleko kosciola dwa okazy
oliwnika waskolistnego (Elaeagnus angustifolia), którego
srebrzystozólte kwiaty wydzielaja bardzo intensywny zapach.
W poblizu jednego z nich rosnie korkowiec amurski (Phellodendron
amurense).
Kosciól pw. Najswietszego Serca Pana Jezusa (37)
pl. Zwyciestwa
Zbudowany w latach 1913-19 w calosci jest konstrukcja zelbetonowa.
Od chwili ukonczenia prac w 1919 r. do 1945 r. byl protestanckim
kosciolem garnizonowym. Jest budowla trójnawowa, na planie
prostokata, z pólkolistym prezbiterium. Na frontonie wiezy
zamontowano wspólczesna rzezbe Chrystusa. Nad wejsciem
srodkowym plaskorzezba przedstawiajaca sw. Jerzego na koniu walczacego
ze smokiem. W 1986 r. na wiezy zawieszono 4 dzwony o wadze do
350 do 1200 kg.
Kosciól Garnizonowy pw. sw. Wojciecha (38)
pl. Zwyciestwa
Neogotycki z elementami neoromanskimi kosciól z wieza o
wysokosci 65,5 m zbudowano w latach 1906-1909 . We wnetrzu warto
zwrócic uwage na: kamienny oltarz i ambone, obraz patrona
swiatyni sw. Wojciecha, urny z prochami i ziemia z pól
bitewnych Cedyni, Kolobrzegu, Podgajów i Siekierek. Na
filarach nawy glównej znajduja sie malowidla przedstawiajace
postacie czterech ewangelistów, a pod arkadami tablice
z brazu przedstawiajace orla i herby miast Polski zachodniej i
pólnocnej (7 herbów). Interesujacy jest takze witraz
nad oltarzem glównym przedstawiajacy smierc sw. Wojciecha
i witraz nad chórem przedstawiajacy sw. Cecylie.
Pomnik Kornela Ujejskiego (39)
pl. Zwyciestwa
Pomnik tego urodzonego na Podolu poety romantycznego, czlonka
tajnej organizacji rewolucyjnej z okresu powstania styczniowego,
wykonany zostal w 1901 r. wg. projektu rzezbiarza Antoniego Popiela.
Do konca II wojny swiatowej pomnik stal we Lwowie. Po wojnie przywieziony
do Polski, od 1956 r. stoi w Szczecinie. Na cokole pomnika znajduje
sie spetana lancuchami lira oraz dzielo Kornela Ujejskiego "Choral",
poswiecone powstaniu chlopskiemu w Galicji w 1846 r. Z tylu widoczny
jest napis "Narodzie mój, badz szczesliwy".
Brama Portowa (40)
Pl. Zwyciestwa
Poczatkowo nazywana Brandenburska, pózniej Berlinska, zostala
zbudowana w latach 1724-1740 w miejscu wczesniejszej Bramy Nowej.
Nad przejazdem widnieja dmace w traby uosobienia Slawy otaczajace
tarcze herbowa Fryderyka Wilhelma I. Nad nia zobaczymy rzezbiona
panorame Szczecina oraz Viadrusa - boga Odry, a takze lacinski
napis zwiazany z losami miasta i Ksiestwa Szczecinskiego. Wszystko
wienczy tarcza herbowa Prus z korona królewska oraz rzezbione
trofea. Podczas likwidacji obwarowan w koncu XIX w. zostala uznana
za pomnik architektury i zachowana.
W attyce nad przejazdem
w elewacji zewnetrznej widnieje napis:
FRIEDERICUS WILHELMUS REX BORUSSIAE DUCATUM STETINENSEM CESSUM
BRANDENBURGICIS ELECTORIBUS SUB CLIENTELAE FIDE POMERANIAE DUCIBUS
REDDITUM, POST FATO AD SVECOS DELATUM IUSTIS PACTIS IUSTQUE PRETIO
AD PANIM USQUE EMIT. PARAVIT. SIBIQUE RESTITUIT. ANNO. MDCCXIX
AC PORTAM BRANDENB: FIERI IUSSIT.
Czerwony Ratusz
(41)
pl. Stefana Batorego 4
Jego budowe prowadzono w latach 1875 - 1879 roku z przeznaczeniem
na siedzibe wladz miasta. Tutaj swoje urzedy sprawowali dwaj wazni
dla historii miasta burmistrzowie, Herman Haken (1878 - 1907)
i Friedrich Ackermann (1907 - 1931). Ozdobiony balkonami, strzelistymi
wiezyczkami, wiezami i herbem miasta nalezy do najladniejszych
przykladów neogotyku w Szczecinie. Nad glównym wejsciem
znajduja sie cztery alegoryczne postacie symbolizujace wiedze,
rolnictwo, przemysl i gospodarke morska. Obecnie w Czerwonym Ratuszu
swoje biura maja m.in. instytucje morskie.
Plac Tobrucki (42)
Jest ladnym skwerem z ciekawymi okazami drzew i krzewów
(omzyn, maklura chinska, paulownia puszysta, orzech czarny). Od
wschodu jest zamkniety przez wybudowana w 1874 roku na zlecenie
Poczte Glówna (p. 2). Na zachodnim stoku tarasu odrzanskiego
znajduje sie neogotycki tzw. "czerwony ratusz" (p. 41).
Dalej jest zespól budynków Ksiaznicy Szczecinskiej
z II pol. XIX w. i neogotycki gmach Rektoratu Pomorskiej Akademii
Medycznej z wieza (68 m). Na placu miedzy gmachami poczty i ratusza
znajdowala sie wykonana wedlug projektu profesora Manzla fontanna
w ksztalcie lodzi z centralna postacia Sediny trzymajacej zagiel.
W czesci dziobowej siedzial Hermes, a z morskiej toni wynurzaly
sie potwory i dwóch tytanów. Niestety pod koniec
II wojny swiatowej fontanna zostala zdemontowana i wszelki slad
po niej zaginal. Obecnie w miejscu pomnika wienczacego fontanne
zamontowano wielka kotwice okretowa
Wyswietl wieksza mape
|
